Berging vliegtuigwrak in Veessen
Er lagen nog resten van een vliegtuigwrak uit de Tweede Wereldoorlog in Veessen. De minister van Binnenlandse Zaken heeft ons in april 2021 gevraagd om mee te werken aan de berging van dit wrak. Het verzoek maakt deel uit van het Nationaal Programma berging vliegtuigwrakken met nog vermiste vliegers uit de Tweede Wereldoorlog, dat in 2019 is begonnen en een looptijd heeft van 10 jaar.
Wij wilden recht doen aan de wens van nabestaanden van omgekomen bemanningsleden. Want elk mens heeft recht op een graf. En we hebben de morele verantwoordelijkheid om voor iedereen te zorgen. Daarom heeft de gemeenteraad in 2023 besloten om geld beschikbaar te stellen voor de voorbereiding en in 2025 voor de daadwerkelijke berging. De gemeenteraad moest dit bedrag voorschieten. De kosten worden vergoed vanuit het Nationaal Programma.
Bekijk de foto's van de berging op deze pagina:
Op 30 januari 1944 is een éénpersoons jachtvliegtuig Messerschmitt BF 109 neergestort in/nabij de Hank in Veessen. Een deel van het vliegtuig is in 1951 door een opkoper geruimd. Maar de landelijke Studiegroep Luchtoorlog 1940-1945 (SGLO) verwachtte dat tenminste het motorblok met toebehoren nog op de locatie aanwezig was en vermoedelijk ook de stoffelijke resten van de piloot.
In 2020 is door de Explosieven Opruimingsdienst (EOD) een handmatige detectie uitgevoerd die de bevindingen van de SGLO over het vliegtuigwrak steunen. In 2024 heeft een dieptedetectie plaatsgevonden, die dit beeld bevestigt.
De berging van een vliegtuigwrak is een ingewikkelde operatie waarbij verschillende betrokkenen stap voor stap hun werkzaamheden uitvoeren. Daarom duurt het ook zo lang. De uitvoering van de bergingen zelf valt onder de Stafofficier Vliegtuigberging (SOVB) van het Commando Luchtstrijdkrachten. De Bergings- en Identificatiedienst van het Commando Landstrijdkrachten (BID-KL) voert de identificatie uit van eventuele gevonden stoffelijke resten en de Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EODD) ruimt de gevonden explosieven. De gemeente is verantwoordelijk voor de openbare ruimte locatie en communicatie voor en na de berging.
De bergingslocatie bevindt zich in Veessen aan de oever van de Hank op terrein van Staatsbosbeheer. Ook Rijkswaterstaat is in deze uiterwaarden partij. Het betreft hier een Natura 2000 gebied en dat vraagt om een zorgvuldige afweging van het te gebruiken materieel. Zoals voor veel inwoners bekend, is er in de omgeving van de bergingslocatie ook een beverburcht. Daarom hebben we al in een vroegtijdig stadium de Landelijke Zoogdieren Vereniging benaderd. Zij hebben ons in contact gebracht met twee ecologen die meedenken maar ook voorwaarden stelden aan het bergingsproces en de wijze waarop de bergingslocatie werd benaderd.
Eén van de voorbereidende werkzaamheden was het inpakken van de knotwilgen aan de zijde van de IJsseldijk. Het dijklichaam is van Waterschap Vallei en Veluwe.
Geluidsoverlast door het intrillen van de damwanden
Het plaatsen van de damwanden voor de bergingslocatie heeft veel geluidsoverlast met zich meegebracht. Er werden 48 damwanden erin getrild. Gemiddeld duurt dit intrillen 30 minuten per damwand maar het kan ook wel een uur duren. Dat gaf helaas veel overlast voor de bewoners van Veessen.
De berging is begin oktober afgerond, dan moeten de damwanden er weer uit. Ook dat geeft helaas geluidsoverlast, maar er is geen andere oplossing.
We willen voorkomen dat vogels zich gaan nestelen in de wilgen aan de dijkzijde ter hoogte van het brughoofd dat geplaatst gaat worden. Het gaat om 4 wilgen westelijk en 5 wilgen oostelijk. De ecologen hebben geconstateerd dat er in de omgeving voldoende andere mogelijkheden zijn voor het bouwen van nesten. De beste optie was het inpakken van de betreffende wilgen. De ecologen hebben hiervoor veldonderzoek gedaan. De wilgen zijn gecontroleerd en er zijn geen nesten aangetroffen. Tijdens het veldonderzoek zijn ook geen aan- en afvliegende vogels op deze wilgen waargenomen. Daarom zijn de betreffende wilgen vandaag ingepakt. Dit doet de wilgen geen kwaad, maar voorkomt nestvorming tijdens de broedperiode.
Voorkomen uitstoot stikstofoxiden
Vanuit de natuurdoelen is het belangrijk om tijdens de bergingswerkzaamheden zo min mogelijk stikstofoxiden uit te stoten in de omgeving van het Natura 2000-gebied. Stikstofoxiden zijn schadelijk voor de natuur en de biodiversiteit in dit gebied. Voor de bergingswerkzaamheden was een berekening gemaakt van de mogelijke uitstoot van de vrijkomende stikstofoxiden. Dit is gedaan in de vorm van een Aerius-berekening, uitgevoerd net zoals bij andere (bouw)projecten.
Om de uitstoot van stikstofoxiden zoveel mogelijk te voorkomen, maken we zoveel mogelijk gebruik van emissieloos, emissiearm en/of modern materieel (stage 5/6 motoren). Het emissieloos materieel wordt opgeladen door emissiearme aggregaten. Deze emissiearme aggregaten draaien op biogas.
Dit biogas is mede afkomstig van plaatselijke rioolzuiveringsinstallaties. Het biogas ontstaat bij de vergisting van rioolslib en is dus een restproduct van rioolzuivering. Omdat er steeds meer biogas wordt opgewekt dan voor eigen gebruik van de rioolzuivering nodig is, kan het overschot opgevangen worden om te gebruiken als externe energiebron. De emissiearme aggregaten worden gehuurd van een regionaal bedrijf dat continu bezig is met de verduurzaming van de energie van morgen, dit door het ontwikkelen en testen van slimme en innovatieve oplossingen.
De werkzaamheden voor de opbouw van de berging zijn op 15 juli gestart.
De daadwerkelijke berging begon op maandag 15 september. Er waren hiervoor drie weken gepland. De werkzaamheden moeten vóór 1 november, waarin het risico op hoog water toeneemt, zijn afgerond.
De planning voor het afsluiten van de weg is als volgt:
Maandag 6 oktober tot en met zaterdag 25 oktober is de IJsseldijk afgesloten voor het gemotoriseerde verkeer. De bergingslocatie zal dan worden afgebouwd en opgeruimd.
Zaterdag 8 november tot en met zaterdag 15 november zal er verkeershinder zijn. Daarna is de IJsseldijk weer volledig toegankelijk.
Waarom is het nodig om de IJsseldijk af te sluiten?
We gebruiken een telekraan om deze constructie af te bouwen (zie de foto). Een telekraan heeft de hele breedte van de dijk nodig om goed te kunnen staan en het gewicht te verdelen. Voor de brugconstructie staan in de afbouwfase vrachtwagens met stalen damwanden en brugdelen op de dijk opgesteld, zodat de telekraan deze op de vrachtwagen kan hijsen. Hierdoor is tijdens de afbouwfase de IJsseldijk grotendeels afgesloten.
Fietsers, de buurtbus en hulpdiensten zoals politie, brandweer en ambulance geven we de mogelijkheid om onderlangs bij de Hollewand het werkvak te passeren.
Op dinsdag 23 september was er een open dag op de locatie van de vliegtuigberging. We ontvingen genodigden, pers, basisschoolleerlingen en bezoekers. Iedereen kreeg een rondleiding op de bergingslocatie en op de verwerkingslocatie. Op de bergingslocatie kon je de enorme put van dichtbij bekijken. Op de verwerkingslocatie was al het materiaal uitgestald wat tijdens de berging was gevonden. De helft van de Messerschmitt BF 109 is teruggevonden, wat heel bijzonder is voor een berging.
Helaas zijn er geen sporen van de piloot gevonden. Daar hebben we wel op gehoopt, zowel voor de nabestaanden als voor het bieden van een graf. Het is onduidelijk of de piloot met het vliegtuig is neergestort, of er eerder is uitgesprongen.