Berging vliegtuigwrak in Veessen

Op 30 januari 1944 is een éénpersoons jachtvliegtuig Messerschmitt BF 109 neergestort in/nabij de Hank in Veessen. Een deel van het vliegtuig is in 1951 door een opkoper geruimd. Maar de landelijke Studiegroep Luchtoorlog 1940-1945 (SGLO) verwacht dat tenminste het motorblok met toebehoren nog op de locatie aanwezig is en vermoedelijk ook de stoffelijke resten van de piloot.

In 2020 is door de Explosieven Opruimingsdienst (EOD) een handmatige detectie uitgevoerd die de bevindingen van de SGLO over het vliegtuigwrak steunen. In 2024 heeft een dieptedetectie plaatsgevonden die dit beeld bevestigd. 

De berging van een vliegtuigwrak is een ingewikkelde operatie waarbij verschillende betrokkenen stap voor stap hun werkzaamheden uitvoeren. Daarom duurt het ook zo lang. De uitvoering van de bergingen zelf valt onder de Stafofficier Vliegtuigberging (SOVB) van het Commando Luchtstrijdkrachten. De Bergings- en Identificatiedienst van het Commando Landstrijdkrachten (BID-KL) voert de identificatie uit van eventuele gevonden stoffelijke resten en de Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EODD) ruimt mogelijke explosieven. De gemeente is verantwoordelijk voor de openbare ruimte locatie en communicatie voor en na de berging.

De bergingslocatie bevindt zich in Veessen aan de oever van de Hank op terrein van Staatsbosbeheer. Ook Rijkswaterstaat is in deze uiterwaarden partij. Het betreft hier een Natura 2000 gebied en dat vraagt om een zorgvuldige afweging van het te gebruiken materieel. Zoals voor veel inwoners bekend, is er in de omgeving van de bergingslocatie ook een beverburcht. Daarom hebben we al in een vroegtijdig stadium de Landelijke Zoogdieren Vereniging benaderd die ons in contact heeft gebracht met twee ecologen die meedenken maar ook voorwaarden stellen aan het bergingsproces en de wijze waarop de bergingslocatie wordt benaderd.

Er zijn al voorbereidende werkzaamheden geweest die duidelijk zichtbaar zijn, zoals het inpakken van de knotwilgen aan de zijde van de IJsseldijk. Het dijklichaam is van Waterschap Vallei en Veluwe.

Waarom is het nodig om de IJsseldijk volledig af te sluiten?

Om het vliegtuigwrak aan de overzijde van de Hank te bereiken, wordt een tijdelijke brugconstructie gebouwd vanaf de IJsseldijk. We plaatsen een telekraan om deze constructie te bouwen (zie de tekening). Een telekraan heeft de hele breedte van de dijk nodig om goed te kunnen staan en het gewicht te verdelen. Ook plaatsen we een tijdelijk zandlichaam aan de binnendijkse zijde. Voor de opbouw van de brugconstructie staan in de op- en afbouwfase vrachtwagens met stalen damwanden en brugdelen op de dijk opgesteld, zodat de telekraan deze vanaf de vrachtwagen in het werk kan hijsen. Hierdoor is tijdens de op- en afbouw fase de IJsseldijk volledig afgesloten.

Fietsers, de buurtbus en hulpdiensten zoals politie, brandweer en ambulance geven we de mogelijkheid om onderlangs bij de Hollewand het werkvak te passeren. Deze weg is echter te smal om doorgaand verkeer erdoor te laten.

Geluidsoverlast door het intrillen van de damwanden

Het plaatsen van de damwanden voor de bergingslocatie brengt veel geluidsoverlast met zich mee. Er zijn 48 damwanden die erin getrild moeten worden. Gemiddeld duurt dit intrillen 30 minuten per damwand maar het kan ook wel een uur duren. Dat geeft helaas veel overlast voor de bewoners van Veessen. Het intrillen van de damwanden duurt tot en met 19 augustus.

Als de berging, die 15 september begint, na twee of drie weken is afgerond, moeten de damwanden er weer uit. Ook dat geeft helaas geluidsoverlast maar er is geen andere oplossing.

We willen voorkomen dat vogels zich gaan nestelen in de wilgen aan de dijkzijde ter hoogte van het brughoofd dat geplaatst gaat worden. Het gaat om 4 wilgen westelijk en 5 wilgen oostelijk. De ecologen hebben geconstateerd dat er in de omgeving voldoende andere mogelijkheden zijn voor het bouwen van nesten. De beste optie was het inpakken van de betreffende wilgen. De ecologen hebben hiervoor veldonderzoek gedaan. De wilgen zijn gecontroleerd en er zijn geen nesten aangetroffen. Tijdens het veldonderzoek zijn ook geen aan- en afvliegende vogels op deze wilgen waargenomen. Daarom zijn de betreffende wilgen vandaag ingepakt. Dit doet de wilgen geen kwaad, maar voorkomt nestvorming tijdens de broedperiode.

Voorkomen uitstoot stikstofoxiden

Vanuit de natuurdoelen is het belangrijk om tijdens de bergingswerkzaamheden zo min mogelijk stikstofoxiden uit te stoten in de omgeving van het Natura 2000-gebied Rijntakken deelgebied uiterwaarden IJssel waar de vliegtuigberging plaats vindt schadelijk is voor de natuur en de biodiversiteit in dit gebied. Voor de bergingswerkzaamheden is een berekening van de mogelijke uitstoot van de vrijkomende stikstofoxiden in de vorm van een Aerius berekening  uitgevoerd net zoals bij andere (bouw)projecten.

Om de uitstoot van stikstofoxiden zoveel mogelijk te voorkomen, maken we zoveel mogelijk gebruik van emissieloos, emissiearm en/of modern materieel (stage 5/6 motoren). Het emissieloos materieel wordt opgeladen door emissiearme aggregaten. Deze emissiearme aggregaten draaien op biogas.

Dit biogas is mede afkomstig van plaatselijke rioolzuiveringsinstallaties. Het biogas ontstaat bij de vergisting van rioolslib en is dus een restproduct van rioolzuivering. Omdat er steeds meer biogas wordt opgewekt dan voor eigen gebruik van de rioolzuivering nodig is, kan het overschot opgevangen worden om te gebruiken als externe energiebron. De emissiearme aggregaten worden gehuurd van een regionaal bedrijf dat continu bezig is met de verduurzaming van de energie van morgen, dit door het ontwikkelen en testen van slimme en innovatieve oplossingen.

Afhankelijk van broedende vogels in het gebied mogen de werkzaamheden vanaf 15 juli starten. Het kan dus later beginnen.

Omdat de bergingslocatie vanaf de IJsseldijk wordt benaderd, zal dit ook verkeersoverlast en zelfs een tijdelijke afsluiting van een deel van de IJsseldijk tot gevolg hebben.

De daadwerkelijke berging start op maandag 15 september. Er zijn hiervoor drie weken gepland. De werkzaamheden moeten vóór 1 november, waarin het risico op hoog water toeneemt, zijn afgerond.

De planning voor het afsluiten van de weg is als volgt:

• Maandag 4 augustus tot en met vrijdag 12 september is de IJsseldijk voor het gemotoriseerde verkeer afgesloten om de bergingslocatie op te bouwen. Een omleiding voor het verkeer is met borden aangegeven. Vrijdag 12 september aan het einde van de dag zal de IJsseldijk dat weer bereikbaar zijn. 
• Tijdens de uitvoering van de berging vanaf maandag 15 september tot en met zondag 28 september is er verkeershinder op de IJsseldijk.
• Maandag 29 september tot en met zaterdag 8 november is de IJsseldijk weer afgesloten voor het gemotoriseerde verkeer. De bergingslocatie zal dan worden afgebouwd en opgeruimd.
• Zaterdag 8 november tot en met zaterdag 15 november zal er verkeershinder zijn. Daarna is de IJsseldijk weer volledig toegankelijk.

Op dinsdag 23 september is er een bezoekersmiddag van 15.00 tot 17.00 uur. Deze middag ben je welkom om een kijkje te nemen in het gebied. Er wordt gewerkt met een tijdslot, omdat de ruimte beperkt is. En vol is vol.

Aanmelden is mogelijk vanaf maandag 25 augustus. De uiterste aanmelddatum is 16 september.