Toespraak burgemeester Prinsen

Geachte dames en heren, jongens en meisjes,

Vandaag is het 4 mei 2025. 80 jaar geleden werd op deze dag de oorlog in Nederland beëindigd en de vrede getekend in Wageningen. Jaarlijks herdenken we op deze datum allen die gevallen zijn in de Tweede Wereldoorlog, voor onze vrede en onze vrijheid.

In het besef welke ónvrijheid en onderdrukking deze mensen hebben moeten meemaken noem ik hier vanavond de namen van hen die hebben gevochten voor de vrijheid en die daarvoor hun leven hebben gegeven, van hen die als gevolg van het oorlogsgeweld zijn overleden, van onze Indiëgangers en van hen die slachtoffer zijn geworden van de Shoah. De namen die hier achter mij voor altijd in steen staan gebeiteld:

Militairen:
H.J. de Jong, G. van Leeuwen, G. van Triest

Verzetsmensen:
A. van Apeldoorn, G.J.H. van Apeldoorn, J. Borg, B.J. van Dijk, G. Fijnvandraat, L.B. van Huffelen, M.P.S. van Kleef, J.G. Pleiter, A. Roosmale Nepveu, W.W. Tölke, H. Eilander, H.J. Kroeze.

Burgers:
B.J. Bronsink, D.H. Eilander, S. Eilander, J. de Graaf, G.J. Haverkamp, G. Kers-
Eikelboom,  K. van Lohuizen, Jan Roke, Joh. Roke, G. de Ruiter, J. Stoffer, H.C. Vels- van Leeuwen, J.M. de Graaf, E. Nathans- Kohen, E. Kohen- Gans, D.S. Kohen, H. Suurenbroek

Indiëgangers:
H. Bosman, L. Bruggeman, H. Daanen, H. van Lohuizen, J. Mondria, J. Vorsthof, J. van Vreden, H. Zwerus.

Joodse bewoners die slachtoffer zijn geworden van de Shoah:
J. van Dijk, E.S. Goudsmit, E.M. Hijmans, R. Strauss, A. Vredenburg en M. de Vries.

Dames en heren,

Het 4 en 5 mei comité schrijft heel terecht dat de littekens die de Tweede Wereldoorlog achterliet 80 jaar later nog steeds zichtbaar zijn. Heel direct in families die dierbaren hebben verloren die zijn vermoord tijdens de Holocaust of zijn omgekomen door het oorlogsgeweld in Nederland en in Nederlands-Indië / Indonesië. Maar ook breder werkt de Tweede Wereldoorlog door, zoals in de manier waarop we naar de wereld kijken.

Ook schrijven zij dat alleen in een land zonder oorlog, waar mensenrechten worden nageleefd en waar geen onderdrukking is, een samenleving goed kan functioneren. Daarom vieren we met 80 jaar vrijheid ook dat wij in een democratie leven. Een land waar iedereen mag meedenken en meebeslissen, vraagt om ieders verantwoordelijkheid.

Deze cruciale elementen staan onder druk. Waar we dachten te leven in een wereld waar nooit meer oorlog zou zijn, is de oorlog dichtbij. Misschien niet direct door bommenwerpers of tanks in de straten. Maar een ontregeling van ons internet, onze elektriciteit of andere zaken die in korte tijd cruciaal zijn geworden voor ons dagelijks functioneren is dichterbij dan we korte tijd terug nog dachten. Niet voor niets zijn er campagnes voor onze weerbaarheid. En wordt aan ons allemaal gevraagd een noodpakket in huis te halen.

Maar eerlijk gezegd maak ik me persoonlijk nog drukker om die democratische waarden. In tijden van dreiging denken we al snel in termen als goed en fout en plaatsen we de andere kant in het foute hokje. Lang leek het ook hier simpel. De Duitsers en iedereen die met hen heulde waren fout. Wij waren goed. En hadden het liefst allemaal in het verzet gezeten. Met de jaren kwam de nuance. Vandaag spreekt mijn Duitse collega uit Balve. Een traditie die we al langer hebben en een om te koesteren. Dit jaar graven we in Veessen een Messerschmidt op, met daarin waarschijnlijk het lichaam van een Duitse piloot, omdat iedereen een laatste rustplaats verdient. En het afgelopen jaar mocht ik de heer Schouten uit Wapenveld tot ridder benoemen, omdat hij zich jarenlang inzette om het taboe te doorbreken voor kinderen van NSB-ers. Want ook zij werden na de oorlog in het foute hokje geplaatst voor de daden van hun ouders. En voelen tot de dag vandaag schaamte.

Dat er nuance is gekomen, komt omdat we open staan voor verhalen. Waar in tijden van leven of dood geen plaats is om naar elkaar te luisteren, is dit er wel in tijden van vrede. En daar zit nu juist mijn zorg. Want deze tijden worden ook gekenmerkt door toenemende polarisatie. Steeds vaker staan we tegenover elkaar. We oordelen en veroordelen, ook nog op basis van vooroordelen. En of dit nu komt door sociale media of de oneliner die in de krant moet komen maakt me eigenlijk niet zoveel uit. Feit is dat we niet meer de tijd nemen om te luisteren naar elkaars verhaal. Terwijl doorvragen, erachter komen wat de reden is van een overtuiging voor begrip kunnen zorgen. Te snel zijn we ergens voor of tegen. Ruimte voor niet weten of een vorm van twijfel gunnen we elkaar niet. Waarbij doorvragen, achter het verhaal komen er nu juist voor kan zorgen dat er een gezamenlijke oplossing komt. Of ieder geval een gedragen besluit. En die ruimte is er, omdat we leven in vrijheid. In democratie. Waar dit nu juist de kern moet zijn.

Het is een maatschappelijke tendens. Landelijk en misschien wel wereldwijd zichtbaar. En wat ben ik dan trots op onze gemeenteraad, die laat zien de tijd te nemen om elkaar te begrijpen. Waar het eens worden belangrijker is dan scoren. Het is dan ook mijn overtuiging dat verandering van onderop moet komen. Vanuit gemeenten zoals de onze. Waarin we klein genoeg zijn om elkaar te kennen, op te zoeken en aan te spreken. Klein genoeg om te bestaan uit gemeenschappen die onderling ook weer aan elkaar verbonden zijn op de een of andere manier. Waarbij u allen daarbij van cruciaal belang bent om dit te bewaken en bewaren. Oordeel niet te snel over elkaar, maar ga in gesprek.

Het 5 mei comité schrift ook nog het volgende: ”Wij kregen in 1945 onze vrijheid terug, maar op veel plaatsen in de wereld wordt tot op de dag van vandaag oorlog gevoerd. Vrijheid is nooit af; we moeten er dagelijks aan werken om de ander de ruimte te geven en onze democratie te bewaken. Op die manier blijft Nederland een vrij, tolerant land. Daarom vieren we vrijheid niet alleen, maar samen. Want vrijheid deel je met elkaar.”

Dames en heren. Het is een voorrecht te mogen wonen in ons vrije Nederland. Het is een voorrecht te mogen wonen in onze gemeente Heerde. Het is aan ons allen dit te koesteren, voor onszelf, maar zeker ook voor diegenen die er de hoogste prijs voor betaalden ruim 80 jaar geleden toen die vrijheid niet vanzelfsprekend was.

Dank u wel.